مفاهیم مقدماتی

لوین انسان را که موجودی مجزا و ممتاز از سایر حیوانات تعریف می شود، با یک شکل هندسی مجسم می کند و دلیل این کار خود را به این صورت بیان می کند که چون واژه ها برای توصیف رفتار آدمی ناقص اند و برای جلو گیری از ابهام بهتر است به جای الفاظ علام هایی از نوع دیگر مثل علایم فضایی یا هندسی به کار برده شوند.

1-  جدایی شخص از بقیه عالم با یک شکل هندسی بسته

2- آن قسمت از عالم خارج که مستقیما شخص را در بر گرفته است در واقع محیط زندگی را تشکیل می دهد و با یک شکل دیگر مثل بیضی نشان داده می شود که لوین فاصله این دو را محیط روانی نام می گذارد و مجموع این دو را فضای زندگی می نامد.

3- آنچه که خارج از بیضی است بقیه عالم است که جنبه روانی ندارد و با حرف خ نشان می دهد.

به عقیده لوین فضای زندگی صحنه فعالیت روانشناسی است و شامل همه اموری است که می توانند رفتار آدمی را معین کنند. همچنین خطوط مرزی فضای زندگی و دایره داخلی قابل نفوذ اند یعنی امور محیط می توانند در شخص اثر کنند و نیز امور شخصی  نیز می توانند در محیط روانی موثر می باشند و خارج نیز می تواند در محیط روانی موثر باشد ولی محیط خارج هیچگاه نمی تواند مستقیما با شخص مرتبط باشد.

به همین ترتیب محیط روانی که شخص را در بر گرفته است یک دست و متجانس نیست بلکه دارای مناطق مختلفی است که لوین با خطوطی این مناطق را از هم جدا کرده است و حتی رشد را عبارت از افزایش تعداد مناطق مختلف در شخص و محیط روانی می داند. ارتباط بین دو منطقه بستگی به عوامل زیر دارد: 1- دوری و نزدیکی 2- قوت و ضعف 3- سستی و سختی

باید متذکر گردید که این نقوش، نمودار وضعیت های موقتی آدمی اند و بر اثر نیرو های تحرکی، پیوسته در معرض دگرگونی هستند و عده ی این نواحی یا سلول ها  دایما در حال کم یا زیاد شدن هستند و خطوط مرزی نیز سست یا سخت می شوند؛ کهنتایج مختلفی را بر رفتار آدمی دارند. عده مناطق در فضای زندگی بسته به عده امور روانی است که در هر زمان در شخص وجود دارند.

نیاز و ارزش: مهمترین امور ناحیه شخص درونی نیاز خواهند بود در صورتی که امور محیط روانی ارزش نام دارند.

حرکت و ارتباط: در محیط روانی عبور از یک ناحیه به ناحیه دیگر را لوین حرکت می خواند و این حرکت ممکن است در فضا صورت گیرد یا روانی باشد. ( واقعی یا تخیلی باشد). بنابر این هرقدر د و ناحیه بیشتر با هم نزدیکی و ارتباط داشته باشند و قابلیت نفوذ پذیریشان بالتر باشد حرکت میان آنها آسانتر صورت می گیرد؛ به طور کلی حرکت و ارتباط تابع سه اصل اند: 1- اصل ارتباط: به این معنی که هیچ امری نمی تواند به تنهایی سبب رفتار گردد باکه حداقل باید دو امر با هم مرتبط باشند. 2- اصل واقعیت: موجبات رفتار آدمی امور واقعی اند نه احتمالی. 3- اصل همزمانی: امور عامل رفتار انسان در زمان حال اند و به مسایل گذشته توجهی نمی شود.

جهت در فضای زندگی به عنوان رابط بین مناطق تلقی می شود برای مثال وقتی فردی بخواهد از منطقه ((الف)) به ((ب))

 برودارتباط های مختلف بین مناطق الف و ب به عنوان راه در نظر گرفته می شوند. فضای زندگی هم به عنوان رفتارهای وسیله ای توصیف می شود و هم به منزله واسطه ایست که فرد برای دستیابی به هدف از آن استفاده می کند.

برای آگاهی یافتن از نحوه رفتار و تصمیم گیری افراد باید با مفاهیم تحرکی لوین آشنا شویم که عمده ترین آنها عبارتند از: نیاز، تنیدگی، ارزش نسبی، نیروی فشار

نیاز: میل به دست آوردن چیزی یا وصول به مقصود و هدفی است. لوین نیاز ها را بی شمار می داند و آنها را به دو دسته واقعی یا شبه نیاز تقسیم می کند. بسیاری از نیاز های انسان را عوامل اجتماعی تعیین می کنند. نیاز حالتی است اختصاصی شخص که سایر مفاهیم ناشی از آن هستند.

تنیدگی: نیاز در منطقه ای از شخص درونی ظهور می کند و موجب تنیدگی آن منطقه نسبت به مناطق دیگر می شود و تعادل فرد بر هم زده می شود و جهت ایجاد دوباره تعادل ، تنیدگی باید به مناطق دیگر سرایت کند و در همه جا پخش شود.این تعادل، یعنی یکسان شدن تنیدگی، فعالیت روانی خوانده می شود.مثل اندیشیدن، به یاد آوردن، انجام دادن عملی و... . البته تنیدگی مستقیما باعث حرکت نمی شود بلکه نیاز که ایجاد تنیدگی کرده است به بعضی از خصوصیات محیط روانی و ارزش های نسبی آن محیط بستگی دارد.

ارزش نسبی: مناطق محیط روانی هر کدام نسبت به نیازمند ی های شخص دارای جذابیت و ارزش اند. اگر این ارزش که شخص متوجه آن می شود  و به آن برسد  تنیدگی او رفع گردد یا تخفیف یابد مثبت است ( مثل دستیابی به غذا برای فرد گرسنه) یا دارای ارزش منفی است اگر نتواند نیاز یا تنیدگی را از میان بردارد یا آن را کاهش دهد( وجود سگ در منطقه ای برای فردی که از سگ می ترسد)

نیروی فشار: هرگاه نیرویی با شدت کافی بر روی شخص فشار بیاورد حرکت به وقوع می پیوندد و این نیرو بر خلاف نیاز و تنیدگی جایگاهش در محیط روانی است.

جمع بندی ای 4 مورد: نیاز حالتی است که باعث حرکت شخص می شود به این ترتیب که ایجاد تنیدگی می کند بعد ارزش های نسبی را به نظر می آورد  و سبب به کار افتادن نیروی فشار می شود.

بازگشت به تعادل: همانطور که قبل بیان شد حرکت وسیله برقراری تعادلی است که ظهور نیازی آن را بر هم زده بود که این حرکت می تواند واقعی، تعویضی و یا کاملا خیالی باشد.

  ارتباط سازه های پویشیو محیط: بین این دو همبستگی وجود دارد اگر در منطقه درون فردی حالت تنش وجود داشته باشد، منطقه متناظر در محیط جذابیت می یابد. پس وقتی موضوعی ارزش یا جذابیت دارد باید نیاز متناظری نیز وجود داشته باشد. مثلا وقتی نوعی غذا برای فرد جذابیت دارد، فرد باید تا حدی گرسنه باشد به طور خلاصه وقتی جذابیت هست باید نیازی هم وجود داشته باشد ولی وقتی نیازی وجود داشته باشد الزاما نباید جذابیتی در محیط باشد. شدت ارزش یک موضوع به شدت نیاز بستگی دارد.به همین دلیل ارزش یک موضوع وابسته به ویژگی های درونی است. پس به طور کلی می توان گفت که شدت ارش یا جذابیت تابعی است از شدت نیاز و ویژگی موضوع هدف.

ارزش موضوع هدف = تابعی (موضوع هدف و تنش)

منطقه ای که دارای ارزش است میدان نیرویی تلقی می شود که اندازه و جهت رفتار را برای تمام نقاط فضای زندگی مشخص می کند. شدت نیرو علاوه بر شدت نیاز و ویژگی موضوع هدف به عامل دیگری بستگی دارد و آن فاصله نسبی از هدف است یعنی با کاهش فاصله، نیرو افزایش می یابد. مثلا هنگام گرسنگی نیرویی که بر ما اثر می کند م ما را د ر جهت دستیابی به هدف سوق می دهد افزایش می یابد.

تعارض

در قسمت های قبلی گفتیم که نیرویی که در یک موقعیت بر فرد وارد می شود به طور مستقیم با تنش و جذابیت و به طور معکوس با فاصله روانشناختی مرتبط است. از طرف دیگر در هر زمان نیرو های مختلفی بر فرد وارد می شوند که ممکن است متعارض باشند و فرد را به جهات مختلفی سوق دهند که فرد برای رفع این تعارض باید اقدام نماید. به نظر لوین همیشه قوی ترین نیرو جهت حرکت فرد را مشخص می کند. لوین این تعارض ها را به سه دسته تقسیم می نماید به شرح زیر:

الف)  تعارض نزدیکی – نزدیکی: وقتی فرد خود را در مقابل دو هدف خواستنی ببیند، این تعارض پدید می آید که ناپایدار است و پس از رفع تعارض، تعادل برقرار می شود.

ب) تعارض دوری – دوری: در این حالت فرد خود را در مقابل دو هدف نا مطبوع می بیند و در میدان نیروهای منفی قرار دارد.

ج) تعارض نزدیکی – دوری: فرد خود را در مقابل یک هدف دلپذیر و یک هدف نا مطبوع می بیند. که نسبته پایدار است ولی مثلا با گذشت زمان قابل حل است.

یاد آوری و بازشناسی

لوین از بررسی های خود چنین نتیجه گرفت که در یادآوری وظایف انجام شده و نشده تفاوت اساسی وجود دارد و یادآوری وظایف انجام نشده یا به اتمام نرسیده بهتر از وظایف انجام شده صورت می گیرد. و بعدها لوین به همراه شاگردانش مارو و زایگارنیک در آزمایشی نشان دادند که آزمودنی ها مایل پاسخ نداده را بهتر از مسایل پاس داده یادآوری می کنند. این گرایش ارگانیسم به یادآوری درصد بالایی از مسایل حل نشده به اثر زایگارنیک معروف است. در زمینه بازشناسی نیز بررسی هایی انجام شد و نتایج مشابهی حاصل شد. نتایج آزمایش ها نشان داد که بازشناسی به این عوامل بستگی دارد: 1- نوع تکلیف 2- مرحله وقفه تکلیف 3- زمان وقفه 4- ویژگی و قصد افراد.

نظرات شما عزیزان:

روجا

ساعت17:26---20 آبان 1391

- [ایمیل]

کاش راجع به نظریه یک نمودار هم داشتید.

چون من برای اینکه این موضوع را سر کلاس ارائه بدم اومدم سراغ این مطلب.

ممنون مفید بودپاسخ: خواهش می کنم مرسی از بازدیدتون متاسفانه نمودار رو که می خواستم بذارم نوشته به هم می ریخت و نتونستم این مشکل رو حل کنم

محمد

ساعت9:45---29 اسفند 1390

- [ایمیل]

با تشکر از نظرتون
کتابهای انگیزش و هیجان دکتر خدا پناهی و کتاب مکاتب روانشناسی دکتر سیاسی

آرزو

ساعت17:15---29 بهمن 1390

سلام و با تشکر منبع این بخش رو میخواستم ؟؟؟؟ممنون

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: